سندروم خشکی چشم، یکی از انواع بیماری های مربوط به چشم است که هم در بزرگسالان و هم در کودکان دیده می شود.

این اختلال زمانی بروز پیدا می کند که به دلایل مختلف، میزان ترشح اشک کاهش پیدا می کند. یا اینکه اشکی موجود در چشم به دلایل مختلف محیطی، بیماری ها، دارو ها و … سریعتر از حالت عادی تبخیر می شود. معمولا این بیماری در زنان نسبت به مردان شایع تر است. شایع ترین علامت های تشخیصی بروز سندرم خشکی چشم ، سوزش، خارش، خشک شدن، احساس ناراحتی یا داشتن زخم یا گرد و غبار در چشم،حس چسبندگی پلک ها ،قرمزی چشم،حساس شدن چشم به نور، باد، دود و …

احساس ناراحتی و سوزش در صورت نگاه کردن حتی کوتاه مدت به موبایل یا کامپیوتر یا تلویزیون یا مطالعه ،حس دشواری در باز نگه داشتن چشم ،احساس ناراحتی و سوزش در حین استفاده از لنز،تاری دید به خصوص در نور کم ،درد در چشم در هنگام مطالعه یا کار کردن با موبایل، چسبیدن پلک ها یا داشتن ترشحات چسبناک به ویژه صبح ها و هنگام بیدار شدن از خواب، دو بینی و سردرد علل خشکی چشم میباشد.

به طور کلی هر عاملی که باعث کاهش تولید یا تغییر کیفیت اشک شود می‌تواند خشکی چشم را در پی داشته باشد اما مهم ترین عوامل ایجاد خشکی چشم عبارتند از:

بالارفتن سن: با بالا رفتن سن، مقدار ترشح لایه آبکی اشک کم می شود. به علاوه همانطور که در افراد مسن چربی پوست کم و کمتر و پوست خشک می‌شود، در چشم نیز میزان ترشح چربی کم خواهد شد و در نتیجه مقدار تبخیر لایه آبکی بیشتر می‌شود. کاهش تولید چربی و افزایش تبخیر لایه آبکی اشک، علت بروز خشکی چشم در اکثر افراد مسن است.

عوامل محیطی: در محیط های گرم و خشک میزان تبخیر لایه آبکی اشک زیاد می شود. همچنین قرار گرفتن در معرض باد شدید و یا هوای سرد و خشک ارتفاعات نیز می تواند بدتر شدن خشکی چشم را در پی داشته باشد. استفاده از وسایل گرمازا (مثل بخاری و شومینه) و نیز قرار گرفتن در معرض گرد و غبار و دود (به خصوص دود سیگار) از دیگر عواملی هستند که باعث تشدید خشکی چشم می شوند.

کار چشمی طولانی مدت: پلک زدن متناوب برای پخش شدن لایه اشک بر روی چشم ضروری است. در مواردی که فرد برای مدت طولانی به چیزی خیره شود و پلک نزند (مثل کار با رایانه، خیره شدن به تلویزیون یا مطالعه و حین رانندگی) علائم خشکی چشم ظاهر می شود.

داروها: بسیاری از داروها می توانند باعث کم شدن ترشح اشک و ایجاد خشکی چشم شوند. مهمترین این داروها عبارتند از:داروهای ضد فشار خون،داروهای ضد افسردگی،داروهای قلبی،آنتی هیستامین ها

،قرص های جلوگیری از بارداری،بسیاری از قطره های چشمی (به ‏ویژه آن هایی که برای درمان آب سیاه، استفاده می شوند

تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی به علت تغییر در میزان چربی لایه اشکی می توانند باعث خشکی چشم شوند.

بیماری ‏ها: بیماری های مختلفی مانند اختلال در عملکرد تیروئید و برخی از بیماری های سیستم ایمنی (مثل شوگرن و لوپوس) می‏توانند باعث ایجاد خشکی چشم شوند.

مشکلات تغذیه  ای: کمبود ویتامین A می تواند به موارد شدید و خطرناک خشکی چشم منجر شود.

التهاب لبه پلک‏ها (بلفاریت): این بیماری با تغییر در چربی لایه اشکی باعث بدتر شدن خشکی چشم می شود.

بسته نشدن پلک ‏ها: به هر دلیلی پلک‏ ها درست بسته نشوند، مقدار تبخیر اشک زیاد خواهد شد و فرد با خشکی چشم مواجه می شود. کم پلک زدن میتواند منجر به تبخیر لایه اشکی چشم و خشکی چشم شود. در موارد زیر ممکن است فرد کمتر پلک بزند:هنگام مطالعه،هنگام کار با کامپیوتر و موبایل، رانندگی،بیماری پارکینسون

استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنز چشمی (کانتکت لنزها) یکی از علل شایع خشکی چشم است. لنزهای تماسی مثل یک اسفنج، لایه آبکی اشک را جذب می‏کنند و باعث بروز این عارضه می شوند. به علاوه استفاده از لنز تماسی باعث کم شدن حس قرنیه و کاهش پلک زدن می‏شود و همین مورد، تولید و پخش شدن اشک را با مشکل مواجه می‏کند.

درمان خشکی چشم

باید توجه داشت که مشکلات ناشی از خشکی چشم ممکن است بسیار خفیف یا بسیار شدید باشد. در موارد خیلی خفیف، عمل به توصیه های کلی پزشک باعث بهبود علائم می شود اما در موارد شدیدتر ممکن است به اقدامات مختلف درمانی نیاز باشد.

دکتر حسین جمالی دانشیار

وعضو هیات علمی گروه چشم پزشکی

  دانشگاه علوم پزشکی شیراز